Sylwestrowa nagroda Zgniłego Paragrafu.

Koniec roku skłania do wszelkiego rodzaju rankingów i podsumowań. Ponieważ procedura cywilna jest nie tylko moją praca ale pasją /a co każdy ma takie hobby jakie lubi/ zastanowiłem się komu przyznałbym w tej dziedzinie Moją Całkowicie Prywatną i Do Bólu Subiektywną Nagrodę Zgniłego Paragrafu oraz jej przeciwieństwo czyli Paragrafu Złotego.

Rok 2010 był rokiem szybko postępującego na wszystkich szczeblach zjawiska psucia prawa. Od straży miejskiej wynajmującej prywatne firmy do robienia zdjęć, przez prokuraturę, która pieski uważa za miłe stworzonka /o czym można poczytać tutaj http://prawoczylewo.blogspot.com//. Wczoraj rząd pokazał jak skutecznie okradać obywateli sprzedając to jako element polityki gospodarczej. Wydano wyrok zasądzający odszkodowanie dla dziennikarza rannego podczas interwencji policji. Aż po fascynujący wyrok ETPCz wskazujący, iż jak Kali kraść krowę to jest wszystko w porządku. A precyzyjniej, że narusza się godność buddysty polegającą na konieczności zachowania wskazań wiary i poszanowania wszelkich stworzeń dając mu w więzieniu do jedzenia mięso, w którym to więzieniu odbywa karę za gwałt. Nie znam się na buddyzmie, ale z wyroku wynika, że wiara ta zakłada możliwość zgwałcenia kobiety bylebyś zachował wegetarianizm.

Jak widać nie jest łatwo dokonać wyboru, bo konkurencja w tym roku niezwykle silna. Zamiast uzasadnienia albo tytułem wstępu bajka dla dorosłych.

Dawno, dawno temu był sobie kraj, w którym stale panował półmrok, ludzie byli nieszczęśliwi a nad całym krajem panoszył się cień Złego Generała. Rzekł Zły Generał „ludzie nas nie lubią”. Pokażmy im, że robimy czasami coś dla nich a nie tylko dla siebie. Zebrał Zły Generał całą grupę Nienajlepszych Generałków i  dawaj deliberować jak to sprawić żeby ludzie ich bardziej lubili. I wymyślił Zły Generał – nasi żołnierze robią co chcą prawo mają za nic a ludzie mają poczucie bezsilności. Dajmy im Wielką Maszynę do Prawa. Jak się zatnie zawsze będzie można poprawić samo prawo a maszyna będzie legitymizowała naszą władzę. Ponieważ silny był Zły Generał to Maszyna błyskawicznie powstała. A mocna była maszyna, bo i złożona z części, których jakość przez wszystkich była uznawana i wypalanych w wieloletnich bojach o prawo. Długo myślał Zły Generał jak ja nazwać i końcu wpadał na doskonały pomysł – nazwiemy ją Trybunał Konstytucyjny, ładna to nazwa i samym brzmieniem wrażenie na gawiedzi robi. Uruchomili zatem maszynę a ona od razu uzyskała świadomość własnej wyjątkowości. Rzekła zatem do Generała „jam jest ważna maszyna, wcale się ciebie nie boję, będę prawo oceniała tak jak uważam za słuszne”. A potem przyszli inni i zabrali Złemu Generałowi władzę /albo wedle niektórych wersji bajki sam ją oddał/. Zapomnieli, że o każdą maszynę trzeba dbać i  było z nią już tylko coraz gorzej.

Początkowo Trybunał Konstytucyjny był mocną kotwicą w często bezsensownym oceanie przepisów i sprzecznych interpretacji. Złożony z ludzi o niewątpliwym autorytecie prawniczym. Często orzekającym w sposób nieoczekiwany ale zawsze zgodnie z poczuciem sprawiedliwości. Tak dalece, że politycy bali się TK i zostawili sobie furtkę w postaci odrzucenia wyroków większością sejmową. A potem Ustawa Zasadnicza stwierdziła, że wyroki TK są ostateczne. I nagle zaczęło się coś w tej doskonale działającej maszynie psuć. Najpierw TK wyinterpretował sobie uprawnienie nie tylko do oceny  prawa ale i do jego stanowienia przez tzw. wyroki zakresowe. Niewtajemniczonym wyjaśniam jest to taki rodzaj wyroku, w którym TK stwierdza „przepis X jest niezgodny z Konstytucją jeżeli jest rozumiany tak i tak, ale jest zgodny jeżeli będziemy go rozumieli o w taki sposób”. Potem przestano orzekać na podstawie li tylko zgodności z normami wyższej rangi a zaczęto orzekać na podstawie politycznych i światopoglądowych przekonań poszczególnych sędziów. Następny etap był łatwy do przewidzenia – skoro orzeczenia zależą nie od prawa ale od przekonań to politycy uznali, że w ich dobrze pojętym interesie będzie zasilić TK jak największą liczbą sędziów, których przekonania będą zgodne z naszymi. I przestał być Trybunał miejscem poważnej refleksji o prawie; zmienił się w kolejną arenę sporów politycznych tutaj dla niepoznaki przebraną w płaszczyk rozważań jurydycznych.

Po tym jakże przydługim wstępie wszyscy zapewne oczekują, iż Zgniły Paragraf przyznaję za wybory nowych sędziów do TK. Nic bardziej mylnego. Upolitycznienie Trybunału nie jest niczym nowym i na miano wydarzenia nie zasługuje. Za to w mijającym roku udało się Trybunałowi pokonać kolejną barierę na drodze ku postępowi. Barierę elementarnej logiki.

Wydał otóż TK wspaniałe orzeczenie stwierdzające, iż niezgodne z Konstytucją jest wydawanie klauzuli wykonalności wyroku w sposób uproszczony. Każdy sędzia, do którego wpłynie wniosek będzie teraz musiał wydać odrębne postanowienie, ze wszystkimi szykanami, w szczególności uzasadnieniem. Mniejsza o szybkość i pewność prawa i sprawne jego egzekwowanie. Mniejsza o doręczenia takich postanowień i ich koszty. Mniejsza o godziny pracy sędziów – ich obowiązki obejmują tyle czynności luźno związanych z orzekaniem, że jedna więcej nie zaszkodzi. Na te kilkaset /czy w niektórych sądach kilka tysięcy/ postanowień rocznie zawsze znajdzie się czas. Państwo nasze bogate jest i stać je na tych wszystkich pieniaczy, którzy zamiast wytaczać powództwa przeciwegzekucyjne będą zażalać postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności, bo pieczątka krzywo przybita.

Siła systemu prawnego nie polega na jego represyjności. Nie polega nawet na autorytecie sądów, choć jest to przydatne. Z pewnością coraz mniej polega na autorytecie Trybunału Konstytucyjnego. Polega przede wszystkim na dwóch filarach. Na społecznym przekonaniu, że wyrok wydany jest sprawiedliwy. I na poczuciu, że wydany już wyrok zostanie wyegzekwowany. Że rozsądzenie sprawy w sądzie daje pewność sytuacji prawnej. Ciekaw jestem jaka część wyroków cywilnych jest wykonywana dobrowolnie. 10%? Mamy wszelkie powody, by przypuszczać, że odsetek ten jeszcze spadnie – po co od razu płacić, a może sąd coś pomyli w postanowieniu o klauzuli wykonalności i jeszcze z 5 latek uda się poodwlekać. Wszyscy uchylający się od prawa dziękujemy TK za stworzenie nam kolejnej okazji by wyrazić swą niechęć do poddania się wyrokowi sądu.

Po przeciwnej stronie było w tym roku również dużo zdarzeń zasługujących na miano Złotego Paragrafu ale o tym jak znajdę czas to jutro.